Oznaczanie
Imunoluminometria
Metody
immunochemiczne zautomatyzowaneFunkcja
Wyniki
badań przeprowadzonych na chomikach wskazują na
immunomodulacyjną
funkcję prokalcytoniny. Swoiste przeciwciała
PCT pozwoliły na przeżycie zwierzętom
po wywołaniu u nich
wstrząsu septycznego. Jednak podobne działanie u ludzi nie
zostało
jeszcze udokumentowane, podobnie jak jej wpływ na metabolizm
wapnia
i fosforanów, co zaobserwowano podczas eksperymentu
na chomikach. Wpływ PCT
na funkcje komórkowe jest tematem
prowadzonych obecnie badań.
Synteza
Cząsteczka
(masa cząsteczkowa 13 kD) składa się z 116 aminokwasów;
środkowy
fragment (aminokwasy 60-91) odpowiada sekwencji kalcytoniny.
Synteza
stymulowana jest przez infekcje bakteryjne, lecz niewielki
wzrost
stężenia prokalcytoniny można zaobserwować również
u pacjentów z urazami
wielonarządowymi jak też u chorych
po rozległych operacjach. U osób zdrowych
stosując
swoiste i czułe metody oznaczeń można wykryć prekursory
peptydów
kalcytoniny w stężeniach rzędu kilku pikogramów
na mililitr. Tworzy się ona
w komórkach C gruczołu
tarczowego. Pierwotnie powstaje preprokalcytonina (141
aminokwasów).
W wyniku rozszczepienia białek sygnałowych za pomocą
swoistej
proteolizy w komórkach C tworzy się kalcytonina,
która jest następnie wydzielana.
Proces
syntezy przebiega inaczej w przypadkach ciężkich infekcji
bakteryjnych
i zakażeniach ogólnych: wzrasta wówczas
całkowita prokalcytonina osiągająca
stężenia w osoczu >100
(ig/ml, bez równoczesnego wzrostu kalcytoniny. W
badaniach
doświadczalnych syntezę można wywołać przy pomocy
endotoksyn. Istnieje
przypuszczenie, że prokalcytonina obecna w
stanach zapalnych jest syntetyzowana
w komórkach
neuroendokrynnych, leukocytach oraz, w szczególności, w
monocytach
w wątrobie.
Rozpad
Czas
półtrwania prokalcytoniny w osoczu wynosi 24 - 30 godzin.
Prawdopodobnie
rozkładana jest ona na drodze proteolizy. Usuwanie
drogą nerek odgrywa jedynie
nieznaczną rolę w jej kataboliźmie,
w związku z czym wartość diagnostyczna nie ulega
zmianie w
przypadku niewydolności nerek.
Znaczenie
diagnostyczne
Infekcje
bakteryjne, grzybicze i pasożytnicze jak również zakażenie
ogólne oraz niewydolność
wielonarządowa (nawet bez wystąpienia zakażenia ogólnego)
powodują
wzrost stężenia PCT w osoczu (uogólnione
zakażenie bakteryjne). Poziom PCT nie
wzrasta u osób z
infekcjami wirusowymi, chorobami nowotworowymi oraz alergiami
i
schorzeniami autoimmunologicznymi. Ograniczone
infekcje miejscowe również nie
przyczyniają
się do ewidentnego wzrostu stężenia PCT.
Po
rozległej interwencji chirurgicznej obecność PCT można wykryć u
niektórych
chorych na czwarty dzień po operacji. Stan
wstrząsu bez obecności infekcji bakteryjnej
może prowadzić do
wyraźnego wzrostu stężenia PCT, lecz jednak nie tak wysokiego
jak
w przypadku infekcji bakteryjnych.
Obserwacje
wykazały, że w niebakteryjnych stanach zapalnych zakres
referencyjny
wynoszący <0 2="" br="" ga="" i="" ig="" nieznacznie="" osi="" podwy="" przekroczony="" szone="" zostaje="">wartości), jednak
zapalenie płuc nie zawsze powoduje wzrost stężenia
prokalcytoniny
i często pozostaje ono poniżej 2 (ig/L. Wartości
powyżej 10 |ig/L wskazują na uogólnione
zakażenie
bakteryjne lub sepsę. PCT powinno być również lepszym niż
CRP wskaźnikiem
zakażenia bakteryjnego u noworodków, pod
warunkiem uwzględnienia fizjologicznego
wzrostu stężenia do 20
|ig/L w ciągu pierwszej doby życia. Obecnie prowadzone
badania
wykażą, czy inne parametry (lub ich kombinacje) takie jak CRP i
interleukina-8wykazują
większą czułość i swoistość infekcji u noworodków.
Szybciej przebiegająca
synteza interleukin (wartości maksymalne
osiągane są po 90 minutach od momentu
zadziałania toksyn
bakteryjnych) odgrywa tu istotną rolę. PCT z reguły koreluje z
TNF-
interleukiną-6
i CRP. Zmiany w jej stężeniu (wzrost/spadek) są szybsze niż CRP
lecz
wolniejsze niż TNF-a i na przykład interleukiny-8.
W przewlekłych stanach zapalnych
poziom interleukin podlega
znacznie większym wahaniom niż wskazywałby na to obraz
kliniczny.
Oprócz tego, interleukiny i CRP nie zawsze korelują z
przebiegiem stanu
zapalnego (tendencja wzrostowa zanika, kiedy
stan ostry przechodzi w przewlekły); PCT
nie
podlega tzw. ujemnej regulacji (down
regulation).
Poziom jej wzrasta w nowotworach
komórek C tarczycy oraz w
raku drobnokomórkowym oskrzeli. Szczególne
zastosowanie
znajduje PCT w monitorowaniu stanu pacjentów z
zakażeniem ogólnym lub urazami
wielonarządowymi z
uogólnionymi zakażeniami bakteryjnymi (SIRS) (bez
sepsy).
Największe znaczenie diagnostyczne ma nie samo stężenie
lecz kinetyka jego zmian.
Oczekiwaną i pozytywną reakcją na
podanie antybiotyków jest spadek poziomu PCT.
Ponieważ
czas półtrwania wynosi 24 godziny, podczas skutecznej kuracji
można
spodziewać się, że poziom PCT będzie spadał każdego
dnia o połowę swojej aktualnej
wartości.
W
ciągu pierwszych 10 dni trwania choroby, swoistość różnicowania
pomiędzy SIRS
(bez zakażenia ogólnego) i zakażeniem
ogólnym oznaczonym przy pomocy samego
PCT wynosi 90%, lecz
wzrasta do 100% w miarę rozwoju choroby. Po dodaniu
neopteryny
odsetek skutecznego różnicowania pomiędzy SIRS (bez
zakażenia
ogólnego) i zakażeniem ogólnym wynosi
100%. W rozrostowych chorobach
hematologicznych (często
przebiegających z gorączką nieznanego pochodzenia)
obecność
infekcji lub jej brak została prawidłowo zdiagnozowana w 75%
przypadków
w oparciu o samo PCT, natomiast w oparciu o
połączenie PCT z CRP lub neopteryną odpowiednio
w 91% i 92% przypadków. Dzięki temu znacznemu uproszczeniu
uległo wdrożenie odpowiedniej kuracji antybiotykowej.
